Invoering van de nacompetitie

1973 | De Graafschap zet Volendam voet dwars

Na het seizoen 1970-1971 werd de Tweede Divisie afgeschaft als onderdeel van een grote sanering van de KNVB om het aantal profclubs van 53 terug te brengen tot 36. De KNVB vond die noodzakelijk, omdat er te veel profclubs waren met grote financiële problemen, vooral in de Tweede Divisie. In de nieuwe opzet was er alleen nog een Eredivisie en Eerste Divisie. Daarmee verviel de mogelijkheid voor de clubs in de Eerste Divisie om te degraderen. Het enige waarvoor nog werd gespeeld, was het kampioenschap, dat recht gaf op directe promotie naar de Eredivisie. Het eerste seizoen in de nieuwe opzet in de Eerste Divisie verliep dramatisch. Nog vóór de winterstop wist al meer dan de helft van de deelnemende clubs dat ze geen kampioen konden worden en niet meer konden degraderen, waardoor er niets meer was om voor te spelen. Het publiek haakte af, waardoor ook de sportpers er geen aandacht meer aan besteedde. De Eerste Divisie in de nieuwe opzet viel in een zwart gat en leek daarmee kansloos.

In februari 1972 was er daarom een spoedvergadering van de clubs in de Eerste Divisie. Zij spraken over 'Plan Wit', vernoemd naar Ab Wit, voorzitter van FC Wageningen, ook spelend in de Eerste Divisie. Hij kwam met het voorstel om de competitie te verdelen in vier secties van tien wedstrijden met aan het einde een periodekampioen. Na afloop van de competitie speelden die vier teams een nacompetitie met directe promotie naar de Eredivisie als inzet. Dat betekende dat alle clubs om de tien wedstrijden opnieuw kans hebben om zich hiervoor te plaatsen. Het loonde daarom om het hele seizoen offensief voetbal te spelen. De periodekampioenen hebben in die nacompetitie ook nog eens extra thuiswedstrijden, die goed werden bezocht.

Alle clubs waren groot voorstander. Dat bleek hard nodig, want op 12 maart 1972 waren slechts 28.800 toeschouwers naar de tien wedstrijden in de Eerste Divisie geweest: een gemiddelde van 2.880 per wedstrijd. In mei 1972 namen de profclubs daarom definitief het besluit om Plan Wit in te voeren. De echte balans werd opgemaakt aan het einde van het seizoen, waarbij er sprake was van een groot succes. Waar de Eredivisie minder toeschouwers had getrokken, was deze dalende trend in de Eerste Divisie doorbroken. De wedstrijden in de nacompetitie hadden gemiddeld 10.000 bezoekers getrokken. Los daarvan was er sprake geweest van zeer boeiend competitieverloop met inderdaad vier keer strijd om de periodetitel. Daarmee kwam er meer media-aandacht en zodoende meer bekendheid en was de Eerste Divisie geen vergeten competitie meer.

De opzet van de nacompetitie is in de loop der jaren een aantal keer veranderd. Tussen 2006 en 2020 speelden 10 clubs mee om promotie naar of handhaving in de eredivisie. Dit waren de nummers 16 en 17 uit de eredivisie, de zes periodekampioenen van de Eerste Divisie en de twee hoogst geklasseerde clubs zonder periodetitel. Vanaf 2021 worden de play-offs gespeeld door de nummer 16 van de Eredivisie, aangevuld met 6 clubs uit de Eerste Divisie. De nummer 17 en nummer 18 van de Eredivisie degraderen direct. De meeste promoties via de nacompetitie komen op naam van De Graafschap (4x). Het recordaantal deelnames staat op naam van FC Zwolle. Zwolle nam 16 keer deel, maar dwong via de nacompetitie nog nooit promotie af.

De tekst gaat verder onder de foto.

Eerste winnaar
In de eerste editie van 1972 maakten de periodekampioenen FC Wageningen, PEC Zwolle, De Graafschap en FC Volendam in zes extra duels uit wie er, naast kampioen Roda JC, promoveerde naar de Eredivisie. De winnaar van deze nacompetitie werd De Graafschap dat Volendam uiteindelijk één punt voorbleef, mede door de nederlagen uit bij De Graafschap (1-0) en Wageningen (1-0). 

Resultaten van de nacompetitie met betrekking tot de Eredivisie tot nu toe: