Invoering van de nacompetitie

1973 | De Graafschap zet Volendam voet dwars

Na het seizoen 1970-1971 werd de Tweede Divisie afgeschaft als onderdeel van een grote sanering van de KNVB om het aantal profclubs van 53 terug te brengen tot 36. De KNVB vond die noodzakelijk, omdat er te veel profclubs waren met grote financiële problemen, vooral in de Tweede Divisie. In de nieuwe opzet was er alleen nog een Eredivisie en Eerste Divisie. Daarmee verviel de mogelijkheid voor de clubs in de Eerste Divisie om te degraderen. Het enige waarvoor nog werd gespeeld, was het kampioenschap, dat recht gaf op directe promotie naar de Eredivisie. Het eerste seizoen in de nieuwe opzet in de Eerste Divisie verliep dramatisch. Nog vóór de winterstop wist al meer dan de helft van de deelnemende clubs dat ze geen kampioen konden worden en niet meer konden degraderen, waardoor er niets meer was om voor te spelen. Het publiek haakte af, waardoor ook de sportpers er geen aandacht meer aan besteedde. De Eerste Divisie in de nieuwe opzet viel in een zwart gat en leek daarmee kansloos.

In februari 1972 was er daarom een spoedvergadering van de clubs in de Eerste Divisie. Zij spraken over 'Plan Wit', vernoemd naar Ab Wit, voorzitter van FC Wageningen, ook spelend in de Eerste Divisie. Hij kwam met het voorstel om de competitie te verdelen in vier secties van tien wedstrijden met aan het einde een periodekampioen. Na afloop van de competitie speelden die vier teams een nacompetitie met directe promotie naar de Eredivisie als inzet. Dat betekende dat alle clubs om de tien wedstrijden opnieuw kans hebben om zich hiervoor te plaatsen. Het loonde daarom om het hele seizoen offensief voetbal te spelen. De periodekampioenen hebben in die nacompetitie ook nog eens extra thuiswedstrijden, die goed werden bezocht.

Alle clubs waren groot voorstander. Dat bleek hard nodig, want op 12 maart 1972 waren slechts 28.800 toeschouwers naar de tien wedstrijden in de Eerste Divisie geweest: een gemiddelde van 2.880 per wedstrijd. In mei 1972 namen de profclubs daarom definitief het besluit om Plan Wit in te voeren. De echte balans werd opgemaakt aan het einde van het seizoen, waarbij er sprake was van een groot succes. Waar de Eredivisie minder toeschouwers had getrokken, was deze dalende trend in de Eerste Divisie doorbroken. De wedstrijden in de nacompetitie hadden gemiddeld 10.000 bezoekers getrokken. Los daarvan was er sprake geweest van zeer boeiend competitieverloop met inderdaad vier keer strijd om de periodetitel. Daarmee kwam er meer media-aandacht en zodoende meer bekendheid en was de Eerste Divisie geen vergeten competitie meer.

De opzet van de nacompetitie is in de loop der jaren een aantal keer veranderd. Tussen 2006 en 2020 speelden 10 clubs mee om promotie naar of handhaving in de eredivisie. Dit waren de nummers 16 en 17 uit de eredivisie, de zes periodekampioenen van de Eerste Divisie en de twee hoogst geklasseerde clubs zonder periodetitel. Vanaf 2021 worden de play-offs gespeeld door de nummer 16 van de Eredivisie, aangevuld met 6 clubs uit de Eerste Divisie. De nummer 17 en nummer 18 van de Eredivisie degraderen direct. De meeste promoties via de nacompetitie komen op naam van De Graafschap (4x). Het recordaantal deelnames staat op naam van FC Zwolle. Zwolle nam 16 keer deel, maar dwong via de nacompetitie nog nooit promotie af.


De tekst gaat verder onder de foto.


Ab Wit overleed in het voorjaar van 2022 op 93-jarige leeftijd. Hij was huisarts, voorzitter van de voormalige betaald voetbalclub FC Wageningen én hij bedacht in 1972 twee bekende en nog steeds toegepaste fenomenen in de (internationale) voetballerij: de periodekampioenschappen en de nacompetitie.


Eerste winnaar
In de eerste editie van 1972 maakten de periodekampioenen FC Wageningen, PEC Zwolle, De Graafschap en FC Volendam in zes extra duels uit wie er, naast kampioen Roda JC, promoveerde naar de Eredivisie. De winnaar van deze nacompetitie werd De Graafschap dat Volendam uiteindelijk één punt voorbleef, mede door de nederlagen uit bij De Graafschap (1-0) en Wageningen (1-0). 

Resultaten van de nacompetitie met betrekking tot de Eredivisie tot nu toe:


Nacompetitie Eerstedivionist Eredivisionist
Seizoen Promotie Handhaving Degradatie
2022 - 2023 Almere City   FC Emmen
2021 - 2022 Excelsior   Heracles Almelo
2020 - 2021 NEC Nijmegen   FC Emmen
2019 - 2020 Niet gespeeld    
2018 - 2019 RKC Waalwijk, Sparta   Excelsior, De Graafschap
2017 - 2018 FC Emmen, De Graafschap   Sparta, Roda JC
2016 - 2017 NAC Breda Roda JC NEC Nijmegen
2015 - 2016 Go Ahead Eagles Willem II De Graafschap
2014 - 2015 Roda JC, De Graafschap   NAC Breda, Go Ahead Eagles
2013 - 2014 FC Dordrecht, Excelsior      NEC Nijmegen, RKC Waalwijk   
2012 - 2013 Go Ahead Eagles    Roda JC VVV Venlo   
2011 - 2012 Willem II    VVV Venlo    De Graafschap   
2010 - 2011   VVV Venlo, Excelsior        
2009 - 2010 Excelsior    Willem II    Sparta Rotterdam   
2008 - 2009 RKC Waalwijk    Roda JC De Graafschap   
2007 - 2008 ADO Den Haag    De Graafschap    VVV Venlo   
2006 - 2007 VVV Venlo    Excelsior    RKC Waalwijk   
2005 - 2006   NAC Breda, Willem II        
2004 - 2005 Sparta    RBC Roosendaal    De Graafschap   
2003 - 2004 De Graafschap    Vitesse    FC Volendam   
2002 - 2003 FC Volendam    FC Zwolle    Excelsior   
2001 - 2002 Excelsior, RBC Roosendaal      Sparta, FC Den Bosch   
2000 - 2001   Sparta, Fortuna Sittard     
1999 - 2000 FC Groningen, RBC Roosendaal      Cambuur, MVV      
1998 - 1999      Sparta, RKC Waalwijk     
1997 - 1998    SC Cambuur RKC Waalwijk    FC Groningen   
1996 - 1997      NEC, RKC Waalwijk       
1995 - 1996      FC Volendam, NEC     
1994 - 1995    De Graafschap    Go Ahead Eagles    MVV   
1993 - 1994    NEC Nijmegen RKC Waalwijk    VVV   
1992 - 1993    SC Heerenveen, NAC Breda         FC Den Bosch, Fortuna Sittard    
1991 - 1992    FC Den Bosch, Go Ahead Eagles        ADO Den Haag   
1990 - 1991    VVV    SVV     
1989 - 1990    SC Heerenveen    NEC Nijmegen  
1988 - 1989    NEC Nijmegen    
1987 - 1988    MVV       
1986 - 1987    DS '79       
1985 - 1986    SC Veendam       
1984 - 1985    NEC Nijmegen    
1983 - 1984    NAC       
1982 - 1983    FC Den Bosch      
1981 - 1982    Excelsior       
1980 - 1981    De Graafschap       
1979 - 1980    FC Wageningen       
1978 - 1979    Willem II       
1977 - 1978    MVV       
1976 - 1977    Volendam       
1975 - 1976    VVV       
1974 - 1975    Eindhoven       
1973 - 1974    Wageningen       
1972 - 1973    De Graafschap       

De Graafschap was aan het eind van het seizoen 1972-1973 de allereerste club die via de nacompetitie promoveerde naar het hoogste niveau van Nederland. In Zwolle werd met 2-4 gewonnen van PEC. Foto Theo Kock, Archief De Graafschap