Elfdaagse reis naar Israël

1963 | Terugblik op een indrukwekkende herinnering

Tegenwoordig is het gebruikelijk dat betaalde clubs naar verre, veelal warme oorden vertrekken voor een trainingskamp of toernooi. Begin jaren zestig bleven vrijwel alle clubs in Nederland. De elfdaagse trip die Volendam op uitnodiging naar Israël maakte van 24 september tot en met 4 oktober 1963 was daarom heel speciaal. Uiteraard werd een aantal voetbalwedstrijden gespeeld, maar ook was een uitgebreid programma samengesteld met bezoeken aan belangrijke bezienswaardigheden in Israël. Na meer dan 50 jaar is het voor de Volendamspelers nog altijd een indrukwekkende herinnering.

Hapoel Petach Tikwa
De uitnodiging kwam niet als een verrassing. In de voorbereiding op het seizoen 1963-1964 was Hapoel Petach Tikwa voor een oefenwedstrijd naar Volendam gekomen. Dit team was in 1963 voor de vijfde keer op rij kampioen van Israël geworden en speelt ook heden ten dage in de hoogste nationale divisie. In 1992 wist het Feijenoord met 2-1 te verslaan in de Europacup 2. De stad Petach Tikwa ligt 12 km ten noordoosten van Tel Aviv. Het team dankte haar uitstekende prestaties in de jaren zestig aan de goede buitenlandse contacten, waardoor het in de gelegenheid was om wedstrijden te spelen tegen sterkere ploegen dan de tegenstanders in de nationale competitie. Net als bij Volendam vormde de jeugdopleiding een pijler van het beleid. Hapoel Petach Tikwa verbleef ruim een week in hotel Spaander, waar het opzien baarde door de eetgewoonten en het gedisciplineerde gedrag. De bedrijfsleider van Spaander, de heer Willem Frieling, liet destijds weten dat er vooral heel veel water en brood werd genuttigd. ’s Avonds nazitten in het hotel werd niet toegestaan door de strenge trainer. Alle spelers moesten op tijd naar bed. Op zondagmiddag 18 augustus werd de oefenwedstrijd in het stadion van Volendam gespeeld. Voor zo’n 4.000 toeschouwers wisten de oranjehemden met 2-0 te winnen. Het verblijf in het IJsselmeerdorp beviel de Israëlische landskampioen dermate goed, dat kort na de oefenwedstrijd werd gevraagd of het Volendamse team een maand later naar Israël wilde komen. Na toestemming van de KNVB kon Volendam hierop positief antwoorden. Kees Mühren onderhield namens Volendam de contacten met de gastheren in Israël.

Schiphol
Op dinsdag 24 september vertrokken 15 selectiespelers, trainer Piet Dubbelman, verzorger Kees Butter, enkele leden van het bestuur, enkele spelersvrouwen en een tiental supporters van Volendam naar Schiphol om met de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al naar Tel Aviv te vliegen. De organisatie in Israël zelf was in handen van de Arbeidersbeweging, die alles tot in de puntjes had geregeld. De supporters moesten de reis zelf betalen, terwijl de spelersvrouwen tegen een gereduceerd tarief mee mochten. Harmen Veerman (Poes) zijn echtgenote Elsa herinnert zich waarom weinig spelersvrouwen meegingen. “We moesten ongeveer 1000 gulden betalen en dat was in die tijd een fors bedrag. De kermis was net geweest. Zelf kon ik niet, omdat ik in verwachting was van onze zoon Carlos. Klaas Karregat (Blubber) zijn vrouw Nel ging niet mee, omdat hun zoon Hans nog erg klein was. Lies van Jannie Schilder en Eefje van Dick Tol (de Knoest) gingen mee.” Zeven selectiespelers bleven in Volendam, omdat ze verplichtingen hadden vanwege militaire dienst of vanwege bezwaren van de werkgever: Klaas Zwarthoed (Vracht), Dick Zwarthoed, Wim Kras, Jan Greuter, Dick Bond, Jan Visser (Bloem) en Jintje Schilder (Koles). Een selectie van 14 veldspelers en één doelman – Jan Kwakman (Brak) – moest de eer van Volendam verdedigen in het heilige land. Aaf Schilder, dochter van Hein en Aagje Schilder (Madoet), was mee in Volendamse klederdracht. Ze was de mascotte van de ploeg.

Hittegolf
Met een Boeing straalvliegtuig werd de reis in twee etappes volbracht. Een tussenlanding in Zürich leverde een half uur oponthoud, waardoor de vlucht 5½ uur duurde. Voor de meesten was het de eerste reis met een vliegtuig. Verzorger Kees Butter zag als een berg tegen de vlucht op, maar hij probeerde zijn angst opzij te zetten. Harmen Veerman kan zich de angstige blikken van de verzorger nog goed voor de geest halen. “Kees zat krampachtig in zijn stoel. Hij durfde niet te bewegen en hield zijn hoofd achterover. De kleur trok helemaal weg uit zijn gezicht.” Bij aankomst bleek Israël onder een hittegolf gebukt te gaan. Gelukkig werd de eerste wedstrijd een dag later bij kunstlicht in de avonduren gespeeld, zodat er sprake was van enige verkoeling. Tegen een selectieteam van spelers uit Haifa werd 3-3 gelijkgespeeld. Dick Tol (de Knoest) scoorde een hattrick en genoot van de vrijheid. Ze kenden hem in Israël nog niet en kreeg daarom geen directe tegenstander. Veelal kreeg hij de bal aangespeeld ter hoogte van de middenlijn, nam 3 à 4 grote passen en joeg de bal tegen de touwen.

Vier dagen later was Hapoel Petach Tikwa de tegenstander. Net als in de oefenwedstrijd in Volendam nam de club uit het IJsselmeerdorp een 2-0 voorsprong. Jan Kwakman raakte echter geblesseerd, waardoor een veldspeler in het doel moest plaatsnemen. Mede dankzij twee strafschoppen, die volgens de Volendammers iets te gemakkelijk werden gegeven, wist Hapoel de achterstand om te buigen naar een 4-3 overwinning. Tussen de wedstrijden werden enkele trainingen afgewerkt. Lies van Jannie Schilder vertelt dat ze tijdens de trainingen het strand bezocht. “We waren met vijf vrouwen in het gezelschap. Eefje van Dick Tol, Hein Schilders dochter Aaf die nog vrijgezel was, Griet van bestuurslid Jan Plat en Lijst van voorzitter Arnold Mühren. Aan het strand trokken we als jonge, blonde vrouwen zonder echtgenoten de aandacht van de Iraëlische jongemannen.” Harmen Veerman: “Aaf liep normaal in het Volendams en was niet zoveel zon gewend. Toen we terugkwamen was ze zo erg verbrand aan het strand, dat ze het advies kreeg om zich in te smeren met yoghurt.”

Bijbel
Op de tijden dat er niet gevoetbald of getraind hoefde te worden, werd met een bus een uitgebreid programma afgewerkt naar verschillende bezienswaardigheden in Israël. Om de Dode Zee te bereiken volgde een flinke afdaling naar dit laagst gelegen meer ter wereld, dat meer dan 400 meter onder de zeespiegel ligt. Lies: “De weg ging langs zoutkolommen. Zoiets hadden we nog nooit gezien. De woestijn kenden we alleen uit de schoolboekjes, maar om er echt doorheen te rijden was heel apart.” Een aantal spelers besloot in het zoute water te stappen. Jannie Schilder: “Het was natuurlijk heel bijzonder dat je blijft drijven zonder te hoeven zwemmen. Toen we uit het zoute water stapten moesten we verplicht douchen met zoet water.” Harmen Veerman had in de wedstrijd een flinke schaafwond opgelopen. “Ik ben daarom maar niet het zoute water in gegaan.” De meeste bezoeken herinnerden de katholieke Volendammers aan de bijbelverhalen. Ze bezochten de Taborberg, waar Jezus in een lichtstralend lichaam veranderde. In Nazareth bezochten ze de kerk waar Maria van de engel Gabriël te horen kreeg dat ze in verwachting zou raken van Jezus. Ze keken over de oevers van het meer van Galilea, waar meerdere verhalen over Jezus zich afspeelden, naar de overzijde in Jordanië. In Jeruzalem kon alleen het westelijk deel van de stad bezocht worden. Harmen: “De stad was in 1963 nog in tweeën gescheiden door een muur en hekwerk. Het westelijk deel stond onder controle van de Israëliërs, het oostelijk deel van Jeruzalem was in handen van Jordanië. We hadden vaak te maken met strenge controles vanwege de spanningen tussen de Joden en de Arabieren.” Tijdens de zesdaagse oorlog van 1967 veroverde Israël een gebied dat drie keer zo groot was als het land zelf. Tot de veroverde delen behoorde o.a. het oostelijk deel van Jeruzalem.

Joodse religie
Heel bijzonder waren onderdelen van de joodse religie en cultuur die men van nabij meemaakte. Jannie Schilder: “Met Dick Tol ging ik een synagoge binnen. In een portaal moesten we een keppeltje op ons hoofd zetten voor we naar binnen mochten. Lies en Eefje mochten niet mee. Het was ze wel toegestaan om aan de achterzijde boven naar binnen te gaan.” Ook werd een bezoek gebracht aan een kibboets, de bekende Israëlische collectieve landbouwnederzetting die in belangrijke mate zelfvoorzienend is. Toevallig viel op 28 september 1963 de joodse feestdag Jom Kipoer (Grote Verzoendag). Op deze dag is het volgers van het joodse geloof verboden om te eten en te drinken. Bars en restaurants zijn op deze dag gesloten. Met de grote hitte wilden de Volendammers in Tel Aviv echter graag een koud pilsje drinken. Eén van de meegereisde supporters, de destijds bekende Jan Portanger (Poe), kende echter iemand in Jaffa die ze hieraan kon helpen. Een flinke groep had daarom het plan opgevat om vele kilometers in de hitte te lopen naar Jaffa. Een deel keerde halverwege om, maar enkele volhouders werden in Jaffa beloond voor hun doorzettingsvermogen. Op één van de dagen was er voor Jaap Smit (Jut) bij terugkeer in hotel Yarkon een onaangename verrassing. Het water stroomde zijn kamer uit, de trappen af. Jannie Schilder: “Met scheppen en emmers zijn we in de weer geweest om alles weer schoon en droog te maken. Jaap bleek zijn onderbroek gewassen te hebben, maar hij had de kraan niet dichtgedraaid en de onderbroek voorkwam dat het water via de afvoer wegliep.” 

15.000 toeschouwers
In Nederland was ondertussen duidelijk geworden dat de KNVB het verzoek van Volendam om de bekerwedstrijd tegen NOAD van 29 september uit te stellen niet had gehonoreerd. Met de achtergebleven selectiespelers en een aanvulling van tweede elftalspelers werd teleurstellend 2-3 verloren van de Tilburgse tweede divisieclub. In Israël werd de derde wedstrijd tegen Jeruzalem ’s middags gespeeld bij een temperatuur van 37 graden Celsius. Lies Schilder: “De tribunes waren van steen zonder enige beschutting. Met een zakdoek op het hoofd probeerden we ons, als supporters, te beschermen tegen de zon. Het was een bloedhitte, verschrikkelijk."  Harmen Veerman (Poes) vertelde: "Je kon eigenlijk maar 20 minuten voetballen, dan was je helemaal doodop. Ze hadden wel emmers water langs de kant staan, maar het water werd in zeer korte tijd lauw." Desondanks wist Volendam te winnen met 4-3. Tijdens de laatste wedstrijd tegen Jaffa was de temperatuur opgelopen tot 38 graden. Volendam verloor met 3-1. Ondanks de hitte was de publieke belangstelling voor de wedstrijden van Volendam goed. Eenmaal werd zelfs voor 15.000 toeschouwers gevoetbald. De slechte competitiestart van Volendam – het had de eerste vijf wedstrijden vóór vertrek verloren – zette zich helaas voort na de prachtige trip door Israël. De zesde wedstrijd werd direct met 0-8 verloren van Feijenoord. Pas in de negende speelronde werd het eerste punt veroverd. Aan het eind van de jaargang 1963-1964 volgde degradatie uit de eredivisie na een verblijf van drie seizoenen. Jannie Schilder: “Onze reisgids in Israël, een voormalige officier uit het leger, kwam enige tijd later naar Volendam. In hotel Spaander hebben de bestuursleden, Kees Mühren, Dick Tol en ik nog koffie met hem gedronken. Als ik nu na bijna 50 jaar terugkijk vind ik het nog steeds een heel bijzondere trip. Geen enkele club deed zoiets, maar Volendam mocht het meemaken. Ik weet dat Sparta enkele jaren later zo’n zelfde reis heeft gemaakt.”

Gespeelde wedstrijden in Israël
Woensdag 25 september: Haifa-Volendam 3-3 (3x Dick Tol)
Zondag 29 september: Hapoel Petach Tikwa-Volendam 4-3 (2x Dick Tol)
Dinsdag 1 oktober: Jerusalem-Volendam 3-4 (2x Dick Tol, 1x Gerrie Mühren, 1x Jaap Smit)
Donderdag 3 oktober: Jaffa-Volendam 3-1 (1x Gerrie Mühren)

De Volendamse selectie bestond uit Jan Kwakman (Brak), Klaas Karregat (Blubber), Jannie Schilder, Klaas Plat, Jan Bond (Koe), jeugdspeler Gerrie Mühren, Gerrie Vlak, Wim Zwarthoed, Piet Kes, Harmen Veerman (Poes), Dick Tol (de Knoest), Johan Pelk, Jaap Smit (Jut), Ben Steur en Klaas Kwakman.